فراگیری و محبوبیت روز افزون آموزش برنامه‌نویسی کودکان سبب شده، بسیاری از والدین و معلمان این قابلیت را یکی از مهم ترین توانایی های قرن بیست و یکم بدانند و کودکان و دانش‌آموزان را از سنین پایین به کلاس های آموزش برنامه‌نویسی مخصوص کودکان بفرستند.
ممکن است دوره های آموزشی برنامه‌نویسی کودکاندر برخی شهرها یا حتی بعضی کشورها برگزار نشود، ولی بعضی از والدین و معلمان نیاز به وجود کلاس آموزش کدنویسی را برای آینده کودکان ضروری می‌دانند، و می‌خواهند خودشان دست به کار شوند.
قطعا دوره‌های آنلاین و کاملی را در سایت های معتبر خواهید یافت که شمارا در این راه کمک میکنند. متداول ترین سوالی که از ما می‌پرسند این است: ” چطور می‌توانم به کودکان برنامه‌نویسی آموزش بدهم وقتی خودم بلد نیستم؟”
آکادمی روبویونیک برآن است تا در این مقاله روش های موثر برای راه اندازی کلاس و دوره‌های آموزشی برنامه‌نویسی را به ساده ترین شکل برای کودکان بیان کند.
بیایید از ابتدا شروع کنیم!
برنامه‌نویسی یا کدنویسی چیست؟
برنامه‌نویسی عبارتی است که برای “برنامه نویسی کامپیوتر” بکار برده می‌شود.
برنامه‌نویسی فرایندی خلاقانه است که برنامه‌نویسان رایانه از آن استفاده میکنند تا به کامپیوتر بفهمانند که چطور یک پروسه را انجام دهد. کدنویسی شامل برنامه‌نویسی رایانه با استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی می‌باشد، رده بندی زبان‌های برنامه‌نویسی از زبان‌های بصری شروع شده الی زبان‌های مبتنی بر متن مانند Java یا Python . در همین مقاله به توضیح دقیق این زبان ها می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
برای آموزش برنامه‌نویسی به کودکان همیشه از متد هایی استفاده می‌شود که هم آموزنده باشند و هم سرگرم کننده.
و حالا برسیم به پاسخ این سوال که، ” چطور می‌توانم به کودکان کدنویسی آموزش بدهم وقتی خودم بلد نیستم؟”
راز موفقیت، در پذیرش چالش این کار است. با یادگیری مراحل آسان شروع کنید و از آموختن مهارتی که می‌تواند تاثیر بسزایی بر زندگی کودکان داشته باشد لذت ببرید.
بهترین روشی که می‌توانید با کمک آن خود را برای تدریس برنامه‌نویسی آماده کنید، این است که با یادگیری همان مطالبی شروع کنید که قرار است در کلاس به دانش‌آموزان بگویید. بهتر است هر بار که به کلاس می‌روید از قبل، مطالب چند جلسه بعد تر را نیز بدانید و به آنها مسلط باشید و برای تمام دوره‌ی تحصیلی، برنامه ریزی دقیق و جامع داشته و برای هر قسمتی از دروس که ممکن است برای دانش‌آموز دشوار یا مشکل ساز باشد، آماده باشید.
تدریس برنامه‌نویسی کودکان را از کجا شروع کنم؟
اگر این سوالی است که ذهنتان را درگیر کرده، باید بگوییم اولین کاری که لازم است انجام دهید تهیه فهرستی از تجهیزات، محل برگزاری جلسات و تعداد دانش‌آموزانتان است.
هنگام برنامه‌ریزی این سوالات را از خود بپرسید و قبل از شروع کار به تمام آنها پاسخ دهید، تا زمان اجرای برنامه‌ریزیتان سردرگم نشوید:
* از چه نوع کامپیوتر هایی قرار است استفاده کنید؟
* آیا امکان دسترسی به اینترنت را لازم می‌دانید؟
* در چه رده سنی می‌خواهید تدریس کنید؟
*کلاس ها هفتگی برگزار می‌شوند یا بطور جلسات پراکنده؟
* می‌خواهید تخته هوشمند و پروژکتور داشته باشید؟
حالا می‌خواهیم به چهار سوال اول که مهم ترین این سوالات هستند به طور جداگانه ای بپردازیم تا ابهامی برایتان باقی نماند:
1. از چه نوع کامپیوتر هایی قرار است استفاده کنید؟
کامپیتور هایی که کمتر از 3 یا 4 سال از تولیدشان می‌گذرد، گزینه ی مناسبی برای استفاده هستند. اگر کروم بوک های گوگل(Google Chromebooks) یا کامپیوتر های قدیمی تر تنها تجهیزات در دسترستان هستند، مجبورید از دوره‌های آموزشی آنلاین استفاده کنید. مهم‌ترین بخش، بررسی تجهیزات قبل از شروع کلاس هاست به ویژه بررسی سخت‌افزارها و دیگر تجهیزات فنی.
2. آیا امکان دسترسی به اینترنت را لازم می‌دانید؟
اگر به اینترنت دسترسی دارید، دستتان برای انتخاب هرکدام از سه نوع دوره‌آموزشی که در زیر بیان شده اند، باز است.
اگر به اینترنت دسترسی ندارید، می‌توانید از نسخه client desktop ، Scratch (اسکرتچ: نوعی زبان برنامه‌نویسی است) استفاده کنید.که ما برای شما در بخش آموزش‌های اسکرچ به اشتراک میگذاریم.
3. در چه رده سنی می‌خواهید تدریس کنید؟
توصیه ما همیشه این است که دانش‌آموزان هم سن را در یک کلاس قرار دهید (تقسیم دانش‌آموزان هم سن در هر کلاس). به ویژه اگر در تدریس این مهارت تازه کار هستید، تدریس در یک کلاس با دانش‌آموزان در رده‌های سنی مختلف، برایتان طاقت‌فرسا خواهد بود و دقت و تمرکز لازم را نخواهید داشت.
4. کلاس ها هفتگی برگزار می‌شوند یا بطور جلسات پراکنده؟
اگر جلسات به طور منظم هر هفته برگزار شوند خیلی زود می‌توانید دوره های مختلف را در کلاس تدریس کنید.
اگردانش‌آموزان نمی‌توانند روزهای مشخصی کلاس بیایند و شمار غیبت ها زیاد می‌شود، ناچارید پروسه پیشرفت هر یک از دانش‌آموزان را بطور جداگانه مورد بررسی و نظارت قرار دهید تا مطمئن شوید مطالب آموزشی را به درستی درک میکنند. اگر مخاطبانتان کودک هستند، در اکثر مواقع خانواده‌ها پلتفورم های بلوک بصری (Visual Block Platforms) را ترجیح می‌دهند، برخی هم مایلند فرزندانش از سنین پایین شروع به تایپ کنند.
در ادامه به توضیح چیستی بلوک بصری و تفاوتش با برنامه‌نویسی مبتنی برمتن می‌پردازیم:
پلتفورم های بلوک بصری
پلتفورم، بستری است که نرم‌افزار بر روی آن اجرا می‌شود.کشیدن و انداختن (نوعی روش جابه‌جایی چیزها در صفحه کامپیوتر)، دوره‌های برنامه‌نویسی بلوک های بصری مانند Scratch و Code.org، به عنوان سه‌چرخه (دوچرخه کمکدار کودکان) برنامه‌نویسی شناخته شده‌اند. طراحی شده‌اند تا ساده و جالب باشند ولی در عین حال ابزار مناسبی برای پیشرفت. ما بر این باوریم که این پلتفورم ها برای آموزش به کودکان در رده سنی پایین بسیار مناسب هستند.
درواقع آکادمی روبویونیک با معرفی “Scratch 3.0 برنامه‌نویسی پایه” راه حلی ساده برای شمایی که برای اولین بار قصد تدریس دارید، ارائه نموده است.
برنامه‌نویسی مبتنی بر متن
برنامه هایی همچون Code.org، Khan Academy و Codeacademy گزینه های مبتنی بر متن دارند و مناسب دانش‌آموزان رده سنی بالا هستند.
ممکن است کدنویسی بصری و کشیدن و انداختن (drop and drag) به چشم دانش‌آموزان دوره های متوسطه اول و متوسطه دوم بچگانه باشد، و تمایل بیشتری به یادگیری نحوه کدگذاری، داشته باشند.
چند توصیه برای دوره‌های آموزشی برنامه نویسی به کودکان
اگر تجربه برنامه‌نویسی ندارید، به شدت توصیه می‌کنیم با تدریس یکی از موارد زیر آغاز کنید:
Scratch (مناسب برای رده سنی 8)
MIT Media Labs Scratch ، پلتفورم های بلوک بصری جالبی طراحی کرده تا مفاهیم برنامه‌نویسی را به شیوه ای آموزش دهد که دانش‌آموزان در حال یادگیری، توانایی و آزادی کافی برای ساخت بازی های سرگرم کننده و خلاقانه را داشته باشند.
Google CS برنامه‌های درسی حرفه‌ای را برای کودکان طراحی کرده است. و نکته جالبش در این است که بازدید از فعالیت ها وپروژه های کودکان آزاد است.
این امکان برای کودکان فراهم است تا به یادگیری بلوک بصری اسکرتچ بپردازند که از آن در ساخت بازی‌های دو بعدی (2D) مهیج مانند Asteroids و Donkey Kong استفاده شده است. همچنین اسکرتچ این امکان را به دانش‌آموزان می‌دهد تا انیمیشن، موسیقی، جلوه‌های صوتی و صداگذاری خودتشان را به پروژه اضافه کنند.
Code.org (مناسب برای رده سنی 12)
Code.org به واسطه Hour of Code معرفی شده و در بسیاری از مدارس دولتی، برای تدریس علوم مقدماتی رایانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. Code Studio یکی از ویرایشگر های کد است که توسط ماکروسافت ایجاد و نگهداری می‌شود. همچنین از زبان های برنامه‌نویسی گسترده است که با زبان‌هایی مانند PHP و JavaScript و بسیاری از زبان های دیگر پشتیبانی می‌کند. این قابلیت نه تنها برای افراد مبتدی و تازه‌کار بسیار مناسب است، بلکه افراد ماهر نیز می‌توانند از آن استفاده کنند. همین مسئله سبب شده که از آن در کلاس های برنامه‌نویسی استفاده شود.
Code.org هم چنین با Minecraft، Scratch، Tynker، CodeBattle و برخی دیگر برای ساخت ماژول هایی به همکاری پرداخته است، که به کودکان در کسب تجربه ی ساخت بازها و برنامه‌ها کمک می‌کند.
شاید از خود بپرسید Code.org رایگان است، پس چطور کسب درآمد می‌کند!
باید به شما بگوییم، که با برند هایی همچون Mindcraft و Star Wars شریک‌اند، و دائما در حال ارائه روش های نوین آموزش برنامه‌نویسی رایانه هستند.
اگر در مدرسه یا آموزشگاهی تدریس می‌کنید، لازم است بدانید Code.org سالی چندبار دوره های آموزشی “روش‌های تدریس برنامه‌نویسی” برگزار می‌کند که به شما در افزایش مهارت های لازم برای تدریس در کلاس، کمک می‌کند.
ظرفیت کلاس چقدر باشد؟
اگر تازه کارید، پیشنهاد ما برای شما کلاسهای کوچک و کم جمعیت است. در دوره اول آموزشی قطعا با مشکلاتی مواجه خواهید شد؛ برای شناخت این مشکلات و پیدا کردن روش های پیشگیری و حل مسائل پیش آمده، نیاز به زمان دارید.
اگر دانش‌آموزانتان در مقطع دوره ی متوسطه اول هستند، در هر کلاس بین 8 تا 10 دانش‌آموز داشته باشید. با گذر زمان و کسب تجربه بیشتر، کم‌کم تعداد دانش‌آموزان هر کلاس را افزایش دهید.
مفاهیم مهم برنامه‌نویسی که هر مدرسی باید بداند:
مفاهیم مشترکی از برنامه‌نویسی وجود دارد که در سراسر دنیا در زبان برنامه‌نویسی بکار برده می‌شود و دانستنشان ضروری است.
در ادامه به دو مورد از مهم ترین مفاهیم برنامه‌نویسی می‌پردازیم:1. دستورات شرطی
این دستور شرطی است که به برنامه این امکان را می‌دهد تا فرایندی را در بخش مبتنی برکد، چه درست و چه نادرست انجام دهد. برای مثال، شبه-کدی وجود دارد که مشخص می‌کند چه زمانی یکی از شخصیت بازی ویدئویی به طور عمودی بپرد. همانطور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، اگر گیمر دکمه اسپیس (کلید فاصله) روی صفحه کلید کامپیوتر را بزند، کاراکتر اصلی بازی پرش (jump) انجام می‌دهد.
2. Loop
مفهوم متداول دیگری در دنیای علوم رایانه، Loop است. دستور While در زبان برنامه‌نویسی برای ساخت Loop (حلقه) به کار می‌رود. منظور از ساخت Loop یا یک حلقه، این است که ما بتوانیم یک سری کدها را بارها اجرا کنیم؛ و در واقع اجرای آن به صورت حلقه‌وار، تکرار شود. در Loop ( حلقه ساخته شده توسط دستور While) اجرای کدهای درون حلقه تا زمانی ادامه می‌یابد که شرط تعیین شده برای حلقه، درست باشد؛ و اگر تبدیل به نادرست شود، دستور را متوقف می‌کند.
چند نکته عمومی و کلی در مورد تدریس برنامه‌نویسی به کودکان:
نکته1: کلاس باید جالب و سرگرم کننده باشد
جالب و سرگرم کننده بودن کلاس های برنامه‌نویسی برای کودکان امری ضروری است. از اضافه کردن فعالیت‌های مفرح به کلاس های آموزشی واهمه نداشته باشید. اگر احساس می‌کنید دانش‌آموزان آنطورکه باید از کلاس لذت نمی‌برند، فعالیت هایی سرگرم کننده برایشان در نظر بگیرید و هر هفته کار جدیدی انجام دهید.
نکته 2: از یک مربی کمک بگیرید
بسیاری از توسعه دهندگان برنامه (developers) با خوشحالی می‌پذیرند که گاهی در کلاس های شما حضور پیدا کنند و حتی به عنوان مربی در کلاس به شما کمک کنند.
حضور یک مهندس در کلاس می‌تواند بسیار مفید باشد، اما در صورت عدم امکان حضور در کلاس، می‌توانید از طریق Skype یا دیگر برنامه های رایگان ویدئو کنفرانس استفاده کنید.
امیدواریم مطالب این مقاله برایتان مفید بوده باشند.
برای اطلاع از بسته های آموزشی و پرسیدن سوالاتی که جوابشان را در مقاله نیافتید با کارشناسان آکادمی روبویونیک در تماس باشید.
اگر فرزندانتان مشتاق یادگیری نحوه استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی و کسب تجربه ی بسیار مهیج استفاده از ابزار و تجهیزات پیشرفته ساخت برنامه و بازی ویدئویی هستند، آکادمی تخصصی رباتیک کودک و نوجوان روبویونیک آماده ارائه ی کلاسهای برنامه‌نویسی بسیار متنوعی است که در آن مجرب ترین اساتید به تدریس و پشتیبانی مشغولند.
