منظور از انحلال پذیری بیشترین مقدارمادهی حل شوندهای است که در 100 گرم آب در دمای معین حل شود تا محلول سیرشده تشکیل شود. مقدار انحلال پذیری مواد در دما و فشار ثابت به نوع ماده بستگی دارد.
محلول سیرشده: محلولی است که در دمای معین دیگر نتواند مقدار بیشتری از حل شونده را در خود حل کند.بعضی از الکل ها در آب به هر نسبتی حل می شوند .
آزمایش اندازگیری حل مواد در آب
مواد مورد نیاز :
- شکر به مقدار لازم
- پودرگچ (یک قاشق)
- آهک کمتر از یک قاشق
- الکل اتانول
- بشر مدرج 250 میلی لیتری 5 عدد (لیوان هم میشود)
- آب به مقدار نیاز( 500 میلی لیتر )
- همزن
- نمک خوراکی به مقدار لازم
- دماسنج الکلی یاجیوه ای
!!! توجه :
اگر بشر نداشتیم میتوان به جای آن از پیمانه حجمی مایعات استفاده کرد.
شکل 1- اتانول
شکل 2- آهک
مراحل انجام کار :
- ابتدا در تمام بشرها 100 میلی لیتر آب 20درجه سانتی گراد میریزیم (تقریبا با دمای محیط یکسان باشد).
- نام مواد حل شونده را روی کاغذ نوشته و بر روی بشرها میچسبانیم.
- مقدار کمی (به اندازه نوک قاشق) آهک را در بشر ریخته و هم می زنیم. مشاهده میکنیم که در ته بشر مقداری آهک است. (پس حل نشده )
- 26/0 گرم گچ را توزین کرده و در بشر مشخص شده میریزیم و هم میزنیم. مشاهده میکنیم حل شده و باز هم مقدارکمی گچ اضافه میکنیم. مشاهده میکنیم دیگر حل نمیشود و در ته بشر قرار میگیرد.
- 205 گرم شکر را توزین کرده و در بشر مشخص شده میریزیم و هم می زنیم. مشاهده میکنیم حل شده و باز هم یک قاشق شکر اضافه میکنیم. مشاهده میکنیم دیگر حل نمی شود و در ته بشر قرار میگیرد.
- 38گرم نمک را توزین کرده و در بشر مشخص شده میریزیم و هم میزنیم. مشاهده میکنیم حل شده و باز هم مقدار کمی نمک اضافه میکنیم. مشاهده میکنیم دیگر حل نمیشود و در ته بشر قرار میگیرد.
- 50میلی لیتر اتانول در بشر مشخص شده می ریزیم و هم می زنیم (البته نیاز به هم زدن ندارد). مشاهده میکنیم حل شده و بعد30میلی لیتر دیگر الکل اضافه میکنیم. مشاهده میکنیم باز حل می شود و بار بعدی 20 میلی لیتر الکل بیشتر اضافه میکنیم. مشاهده میکنیم باز هم حل میشود. تا این مرحله حجم الکل مصرفی به 100 میلی لیتر میرسد اما باز هم به خوبی حل میشود. 30 میلی لیتر دیگر الکل اضافه میکنیم. باز هم به خوبی حل میشود و کلا محلول آب و الکل سیر نمی شوند و الکل اتانول به هر مقداری در آب حل میشود.
نتیجه آزمایش/چرایی آزمایش :
انحلال پذیری مواد مختلف متفاوت است وب ه نوع ماده بستگی دارد. بر این اساس مواد را به سه دسته محلول، کم محلول و نامحلول طبقه بندی میکنند. در آزمایش انجام شده مثال هایی از این سه نوع ماده بوده است.
مواد محلول مثل نمک خوراکی و شکر و الکل ( موادی که انحلال پذیری آنها بیشتر از یک گرم باشد ) و کم محلول ( موادی که انحلال پذیری آن ها کمتر از یک و بیشتر از یک صدم گرم باشد ) مثل گچ
و نامحلول (موادی که انحلال پذیری آن ها کمتر از یک صدم گرم باشد ) مثل آهک
پرسش :
- انحلال پذیری کدام یک بیشتر است؟ ( شکر یا نمک خوراکی )
- کدام یک کم محلول است ؟ ( گچ- آهک )
- آیا میتوان با آب و اتانول محلول سیرشده درست کرد؟
- حدس میزنید در 200 میلی لیتر آب با دمای 20 درجه چند گرم نمک حل کنیم محلول سیر شده می شود؟
پاسخ :
1- شکر
2- گچ
3- خیر به هر نسبتی حل می شوند.
4- 38+38 که 76 گرم می شود.
