جوش شیرین یا سدیم هیدروژن‌کربنات یا سدیم بی‌کربنات یکی از نمک های سدیم در ترکیب با کربنیک اسید است. این ترکیب، بی‌بو و بی‌طعم است که کمی دارای خاصیت بازی است و به صورت پودر سفید دیده می شود. جوش شیرین جاذب رطوبت و بوگیر است.
از این ماده برای متخلخل کردن خمیر نان نیز استفاده می‌شود.
جوش شیرین در آب یک آمفوتر است. یعنی در آب می‌تواند به عنوان اسید یا باز رفتار کند. رفتار اسیدی آن به سبب وجود هیدروژن در ترکیبش است.
استفاده از این ماده در ترکیب خمیر دندان به رفع تدریجی لکه‌های دندان و سفید شدن آن‌ها کمک می‌کند. در صنایع غذایی، تولید نوشابه‌های گازدار، صنایع پاک کننده‌های خانگی و در کپسول‌های اطفاء حریق به کار می‌رود. در صنعت نساجی برای عمل آوردن نخ های پشمی و ابریشمی استفاده می‌شود. همچنین می‌تواند به عنوان پاک‌کننده و ساینده ملایم در صورتی که ایجاد حساسیت نکند برای زیبایی پوست بکار رود.
آزمایش ساخت جوهر نامرئی
در این آزمایش هدف بر این است که جوهر نامرئی که جوش شیرین است را بشناسیم و ببینیم چگونه برروی کاغذ عمل می کند. و نتتیجه شگفت انگیز وحیرت آور آن را ببینیم.
مواد مورد نیاز :
- جوش شیرین
- کاغذ سفید
- اب
- لامپ (منبع گرما)
مراحل انجام کار :
- به قسمت مساوی آب و جوش شیرین را مخلوط کنید.
- از یک گوش پاک کن، خلال دندان یا مسواک برای نوشتن پیام یا کشیدن طرح روی کاغذ سفید استفاده کنید.
- اجازه دهید جوهر خشک شود.
- کاغذ را بالای منبع گرمایی مانند لامپ نگه دارید. و نتیجه را ببینید.
نتیجه آزمایش/چرایی آزمایش :
محلول جوش شیرین به فیبرهای سلولزی موجود در کاغذ به آرامی آسیب می رساند و سطح آن را تخریب می کند. با اعمال گرما به کاغذ، انتهای الیاف سلولزی آسیب دیده تیره می شود و طرح یا پیام نوشته شده نمایان می گردد.
پرسش :
- در این آزمایش چه چیزی به عنوان جوهر استفاده می شود؟
- از چه منابع گرمایی دیگر می توانیم در این آزمایش استفاده کنیم؟
- آیا ماده ای دیگر برای استفاده به جای جوش شیرین می دانید؟
پاسخ :
- محلول جوش شیرین به عنوان “جوهر” مورد استفاده قرار می گیرد.
- از اتو نیز می توانیم استفاده کنیم و کاغذ را اتو بکشیم. همچنین از سشوار یا اجاق گاز برقی نیز می توانیم استفاده کنیم. اما برای استفاده از هر منبع گرمایی باید مراقب باشیم تا کاغذ نسوزد.
- می توانیم از آب انگور بنفش نیز برای جوهر نامرئی استفاده کنیم.
