زاج یا آلوم، ترکیب شیمیایی خاصی است که در کلاس خاصی از ترکیبات شیمیایی قرار دارد ترکیب خاصی با فرمول K Al (SO4)2.12H2O است..مقادیر زیادی از آن در یمن موجود می‌باشد و از رده سنگ‌های معدنی موجود در بعضی کوه‌های یمن است، این ماده در عطاری‌ها موجود بوده و برای اهداف پزشکی و به عنوان ماده ای ضد عرق و برای پاکسازی دندان شناخته می‌شود و این خواص آن به دلیل مواد سولفات آلومینیوم موجود در آن می‌باشد .
آزمایش ساخت کریستال زاج
زاج در بخش “عطاری” در فروشگاه مواد غذایی یافت می شود. آن شیشه کوچک حاوی کریستالهای سفید کوچک است که با کمی زمان و تلاش می توانید یک کریستال زاج بزرگ که کمی شبیه الماس است پرورش دهید. این کار چند روز تا چند هفته طول می کشد.
مواد مورد نیاز
- نصف فنجان آب شیر گرم
- دو قاشق غذاخوری و نصفی زاج
- نخ ماهیگیری نایلونی
- مداد ، خط کش یا چاقو
- 2 عدد ظرف تمیز
- قاشق
- فیلتر قهوه/دستمال کاغذی
مراحل آزمایش
- نصف فنجان آب لوله کشی داغ را در یک شیشه تمیز بریزید.
- به تدریج زاج را کمی هم بزنید تا حل شدن آن متوقف شود. کل مقدار را اضافه نکنید ؛ فقط به اندازه کافی برای اشباع آب
- روی شیشه را با یک فیلتر قهوه یا حوله کاغذی (برای جلوگیری از گرد و غبار) بپوشانید و اجازه دهید ظرف یک شب ثابت بماند.
- روز بعد محلول زاج را در شیشه اول داخل شیشه تمیز بریزید. بلورهای زاج کوچک را در انتهای شیشه خواهید دید. اینها بلورهای “دانه” هستند که برای رشد یک کریستال بزرگ از آنها استفاده خواهید کرد.
- نخ ماهیگیری نایلونی را در اطراف بزرگترین و بهترین شکل کریستال ببندید. انتهای دیگر را به یک جسم مسطح وصل کنید (به عنوان مثال ، چوب بستنی ، خط کش ، مداد ، چاقوی کره ای). شما کریستال دانه را توسط این جسم مسطح به اندازه کافی در شیشه آویزان می کنید تا در مایع پوشانده شود ، اما به کف یا کناره های شیشه دست نمی زند. ممکن است چند تلاش طول بکشد تا طول به درستی مشخص شود.
- هنگامی که طول رشته مناسب است ، کریستال دانه را در شیشه با محلول زاج آویزان کنید. آن را با فیلتر قهوه بپوشانید و تا یک کریستال رشد کند!
- کریستال خود را رشد دهید تا از اندازه آن راضی باشید. اگر می بینید که کریستال ها در کناره ها یا پایین شیشه شما شروع به رشد کرده اند ، کریستال خود را با دقت برداشته ، مایع را داخل شیشه تمیز بریزید و کریستال را در شیشه جدید قرار دهید. کریستال های دیگر در شیشه با بلور شما رقابت می کنند ، بنابراین اگر اجازه دهید این بلورها رشد کنند ، نمی تواند بزرگ شود.
نتیجه
برخی کریستال ها مانند زاج از محلول های فوق اشباع شکل می گیرند ، مانند نمونه ای که در این آزمایش استفاده کردید. محلول فوق اشباع محلولي است كه مجبور است بيش از حد معمول اتم ها را در آب (يا املاح ديگر) نگه دارد. هرچه بیشتر مولکول ها بهم متصل شوند ، کریستال بزرگتر می شود.
پرسش
- آیا می توان بجای نخ ماهی گیری از نخ دیگری استفاده کرد؟
- آیا با افزودن یک ماده معمولی خانگی به محلول رشد بلور ، می توان کاری کرد تا آنها بدرخشند؟
پاسخ
- می توانید به جای نخ ماهیگیری نایلونی از نخ دوخت یا نخ دیگر استفاده کنید ، اما بلورها در تمام طول رشته غوطه ور رشد می کنند. کریستال ها به نایلون نمی چسبند ، بنابراین اگر از آن استفاده کنید ، می توانید کریستال های بزرگتر و بهتر بدست آورید.
- هنگامی که از اندازه کریستال خود راضی هستید ، آن را از محلول رشد بلور خارج کرده و بگذارید خشک شود. فقط کافیست یک نور سیاه (نور ماوراء بنفش) روی کریستال بتابانید تا درخشان شود. بسته به جوهر مورد استفاده ، کریستال ممکن است در زیر نور فلورسنت یا نور خورشید بدرخشد.
