کروماتوگرافی یک اصطلاح کلی است که در علم شیمی برای جداسازی ترکیبات استفاده می‌شود. کروماتوگرافی روشی است در علم شیمی برای جداسازی اجزای مخلوط استفاده می شود که با عبور دادن یک فاز متحرک از روی یک فاز ساکن این عمل انجام می گیرد.
در کروماتوگرافی دو فاز وجود دارد فاز ثابت و فاز متحرک،فاز ثابت اجزای درون لوله یا شبکه جداسازی را تشکیل می‌دهد و فاز متحرک مربوط به ماده‌ای است که می‌خواهد جداسازی شود.
جداسازی بر اساس های مختلفی مانند، جداسازی براساس وزن مولکولی و جداسازی بر اساس میل اتصال به فاز ثابت صورت می گیرد.
آزمایش جداسازی رنگ های اسمارتیزها
در این آزمایش با داشتن دو فاز متحرک از محلول آب نمک و فاز ساکن که رنگ اسمارتیز ها می باشد، مفهوم کروماتوگرافی یا جداسازی رنگ ها را می خواهیم درک کنیم.
مواد مورد نیاز :
- شکلات اسمارتیز
- فیلتر قهوه
- ظرف شیشه ای بلند
- اب
- نمک غذا
- مداد
- خلال دندان
- بشقاب یا فویل
- پارچ یا بطری خالی 2 لیتری
مراحل انجام کار :
- یک مربع x88 سانتی متر را از فیلتر قهوه اندازه بگیرید و برش دهید.
- با استفاده از مداد، خطی با فاصله 1 سانتی متر و نیمی ازلبه کاغذ برای یک طرف کاغذ بکشید.
- شش نقطه با مداد، با فاصله های نیم سانتی متری تعیین کنید. هر نقطه برای یک اسمارتیز رنگی می باشد.سپس نقاط را حروف برای هر رنگ از اسمارتیز نامگذاری کنید.
- 6 قطره آب را با فاصله مساوی بر روی یک بشقاب یا تکه فویل قرار دهید. و 6 اسمارتیز با رنگ های مختلف بر روی هر قطره بگذارید.و به آن زمان دهید تا رنگ آنها با آب مخلوط شود. سپس آنها را بردارید.
- با استفاده از خلال دندان رنگ ها را به صورت قطره کوچکی بر نقطه هایی که با مداد مشخص کردیم بگذارید.و اجازه دهید خشک شود.
6.همین روند بالا را پس از هربار خشک شدن رنگ انجام دهید.
- وقتی کاغذ خشک شد، آن را از بالا بصورتی که نقاط نمونه رنگی در پایین بشد، تا کنید.
- در پارچ یا بطری خالی محلول آب نمک را بسازید. به این صورت که یک 8/1 قاشق چایخوری نمک با سه فنجان آب مخلوط کنید و بهم بزنید.
- محلول نمک را در یک ظرف شیشه ای بلند تمیز بریزید تا سطح مایع 0.5 سانتی متر باشد.
- وقت آن است که کاغذ فیلتر قهوه خود را در محلول نمک قرار دهید. بصورتی که نقطه های رنگی درون محلول باشند.
- محلول آب نمک خودش ازکاغذ بالا می رود.
12.اجازه دهید تا محلول آب نمک به بالای کاغذ تا فاصله نیم سانتی متری برسد و سپس آن را خارج کنید. و روی یک سطح صاف و تمیز بگذارید تا خشک شود.
- وقتی فیلتر قهوه خشک شد، نتایج جداسازی رنگ ها را برای اسمارتیز های مختلف مقایسه کنید.
نتیجه آزمایش/چرایی آزمایش :
عملکرد مویینگی محلول نمک بر روی کاغذ در اینجا مشاهده می شود. همانطور که نمک به سمت بالا می رود، و از کاغذ بالا می رود، رنگهارا به سمت بالا برده و جداسازی می کند.
حال متوجه خواهید شد که بعضی از رنگ ها حاوی بیش از یک رنگ هستند. دلیل اینکه بعضی رنگ ها از یکدیگر جدا می شود این است که برخی رنگ ها بیشتر به کاغذ می چسبند یا جرم بیشتری دارند و به سمت بالا تر نمی روند. و بعضی دیگر به راحتی جابجا می شوند چون تمایل بیشتری به آب شور دارند، بالا تر می روند و جداسازی می گردند.
در کاغذ
کروماتوگرافی ، مقاله را “فاز ساکن” می نامند و
مایع (آب نمک) “فاز متحرک” نامیده می شود.
پرسش :
- کدام اسمارتیزها حاوی رنگهای مشابه بودند؟
- کدام اسمارتیز حاوی چندین رنگ بود؟
- در این آزمایش فاز متحرک و فاز ساکن کدامند؟
پاسخ :
- اسمارتیزهایی که فقط یک نواررنگی دارند.
- اسمارتیز هایی که بیش از یک نوار رنگی داشتند.
- فاز متحرک در این آزمایش محلول آب نمک می باشد و فاز ساکن کاغذ فیلتر قهوه که حاوی رنگ های مختلف از شکلات های رنگی بوده است.
