در اینجا برخی از اصطلاحات مهم است که قبل از درک علم پشت بلورهای نمک باید بدانید.وقتی دو یا سه ماده را به طور مساوی یا کامل مخلوط می کنید تا مخلوطی یکنواخت بدست آید، به آن محلول می گویند.
حلال: ماده ای که دیگری را حل می کند.
حلال شونده: ماده ای که حل می شود.
برای ساختن محلول، باید حل شونده را در حلال حل کنید. هنگامی که حل شونده را درمعرض حلال قرار می دهید، مولکول های حلال و حل شونده با همدیگر برخورد می کنند و فرآیند حل شدن را ایجاد می کنند. به این فرایند حل شدن، انحلال نیز گفته می شود. هرچه برخورد مولکول ها بیشتر باشد فرآیند حل شدن نیز سریعتر صورت می گیرد. پس سعی کنید حرکت بین مولکول های حلال و حل شونده را با هم زد افزایش دهید.
پس از حل شدن حل شونده در حلال – سه نوع محلول تولید می شود:
محلول اشباع نشده: محلولي كه مي تواند حل شونده بيشتري را جذب كند.
محلول اشباع: جایی که دیگر نمی توانید حل شونده رادر حلال، حل کنید.
محلول فوق اشباع: محلولی است که بیشتر از حالت عادی حل شونده را در خود حل میکند. به عنوان مثال آب گرم نمک بیشتری را نسبت به آب در دمای اتاق، در خود حل می کند.
آزمایش ساخت کریستال های نمک
در این آزمایش شگفت انگیز و جذاب با تهیه محلول فوق اشباع نمک سدیم کلراید، و آشنایی با عمل متبلور شدن کریستال های نمکی زیبا را مشاهده خواهیم کرد.
مواد مورد نیاز :
- نمک سدیم کلرید
- آب گرم
- بشقاب
- کاغذهای رنگی به اشکال مختلف
- رنگ غذا (اختیاری)
مراحل انجام کار :
- ظرف را تا نیمه از آب گرم پر کنید. آب گرم به حل سریع نمک کمک می کند.
- یک فنجان نمک به آب گرم اضافه کنید و آن را مرتب هم بزنید تا نمک به طور کامل حل شود. این کار را تا جایی ادامه دهید که دیگر نمک حل نشود. محلول آب نمک نهایی نباید دارای بقایای نمک باشد.
- کاغذ رنگی را به شکل های مختلف دلخواه خود درآورید.
- اگر کریستال های نمک رنگی می خواهید به دلخواه رنگ خوراکی نیز به آن اضافه کنید.
- کاغذ ها با اشکال مختلف را درون یک بشقاب قرار دهید و آب نمک را روی آن بریزید.
- بشقاب ها را زیر نور خورشید به مدت 3-4 روز قرار دهید تا آب آنها کاملا تبخیر شود.
نتیجه آزمایش/چرایی آزمایش :
هنگامی که حل شونده(نمک) در حلال(آب) حل می شود، پیوندهای یونی از هم جدا می شوند و یون ایجاد می کنند، زیرا این یون ها توسط مولکول های حلال(آب) جذب می شوند.
وقتی اجازه می دهید تا محلول سرد شود، مولکول های حلال(آب) شروع به پیوند با یکدیگر می کنند و یون های نمک را در بین خودجای نمی دهند. این یون های باقی مانده، رسوب را روی کاغذهای رنگی و همچنین روی بشقاب به جای می گذارند. با تبخیر آب، اتم های سدیم و کلر به هم متصل می شوند زیرا هیچ مولکول آبی برای جدا کردن آنها وجود ندارد. با گذشت زمان، تعداد بیشتری از این مولکول های نمک با یکدیگر پیوند می یابند و بلورهای نمک (به شکل مکعب) تشکیل می دهند.به این فرایند، متبلور شدن گفته می شود.
پرسش :
- حلال و حل شونده در آزمایش ما کدامند؟
- اگر به جای نمک سدیم کلرید از نمک دریا استفاده کنیم، چه تغییری در بلورها می بینیم؟
- چرا بشقاب ها را باید چندروز زیر نور خورشید بگذاریم؟
پاسخ :
- حلال در آزمایش ما آب بوده است و ماده حل شونده نمک سدیم کلرید می باشد.
- بلورهای نمکی درشت تری را میبینیم. چون مولکول های نمک دریا از نمک سدیم کلرید درشت تر است.
- چون بستگی به آب و هوایی منطقه ای که زندگی می کنیم، 3 یا 4 روز نیاز است تا کل آب ها بخار شوند و فقط کریستال های نمک باقی بمانند.
